Nhiều người từng hỏi mình: “Trẻ con bé tí, biết gì mà đọc sách?”. Nhưng thật ra, việc đọc sách cùng con không chỉ là chuyện con hiểu được bao nhiêu, mà là cách mẹ gửi gắm sự kết nối và yêu thương mỗi ngày.

Từ những cuốn sách đen trắng đầu tiên cho đến những trang sách màu sắc, âm thanh,... tất cả đều là những bước nhỏ nhưng quan trọng trong hành trình phát triển của con.

Bài viết này sẽ gợi ý cách chọn sách phù hợp cho bé từ 0-12 tháng, kèm theo kinh nghiệm thực tế mình đã áp dụng với em bé Vừng - để việc đọc sách trở thành thói quen vừa nhẹ nhàng, vừa đầy cảm hứng với cả mẹ và con.

Lý do nên đọc sách cùng con từ sớm

Mình là một người rất mê đọc sách, và may mắn thay, em bé Vừng của mình cũng vậy. Có lẽ vì được cùng mẹ đọc sách từ khi còn trong bụng, nên trộm vía em đã có niềm yêu thích với sách và tranh ảnh từ khá sớm.

Mình bắt đầu rèn luyện thị giác và cho Vừng làm quen với sách từ khi con mới chỉ 2 tuần tuổi - và đến giờ, việc đọc sách vẫn là một hoạt động không thể thiếu trong ngày của hai mẹ con.

Nhiều người từng hỏi mình: “Bé tí thế đã biết gì mà đọc sách?”. Nhưng mẹ biết không, nghe đọc sách từ sớm mang lại rất nhiều lợi ích cho con như:

• Giúp con phát triển ngôn ngữ một cách tự nhiên,
• Tăng khả năng tập trung,
• Hình thành tư duy hình ảnh,
• Kết nối cảm xúc nhẹ nhàng, đầy yêu thương giữa mẹ và con.

Và hơn hết, đọc sách mỗi ngày còn gieo vào con thói quen tốt đẹp sẽ theo con suốt hành trình trưởng thành.

10-15 phút mỗi ngày, thời điểm “vàng” cùng con phát triển

Mẹ có biết, não trẻ sơ sinh và nhũ nhi xử lý thông tin rất nhanh nhưng thời gian tập trung lại ngắn?

Nghiên cứu của tổ chức Zero to Three cho thấy, trẻ 0-12 tháng thường chỉ có thể chú ý vào một hoạt động tĩnh từ 1-5 phút (tăng dần theo tuổi).

Bên cạnh đó, Hiệp hội Nhi khoa Hoa Kỳ (AAP) khuyến khích bố mẹ bắt đầu đọc sách từ khi con mới sinh, chia thành những khoảng thời gian ngắn, nhiều lần trong ngày. Việc đọc ít nhưng đều đặn, lặp lại hằng ngày sẽ giúp trẻ ghi nhớ từ vựng và khái niệm tốt hơn so với đọc lâu nhưng thưa thớt.

Vì vậy, để cùng con phát triển toàn diện hơn mỗi ngày mà không gây quá tải, bố mẹ có thể chia nhỏ nhiều lần đọc ngắn đủ “10-15 phút đọc sách mỗi ngày”, không phải ngồi liền một mạch. Đọc nhiều lần mỗi ngày, mỗi lần chỉ 3-5 phút, sẽ phù hợp hơn với khả năng tiếp nhận và giúp trẻ gắn sách với trải nghiệm tích cực.

Vậy làm thế nào để chọn sách phù hợp cho từng giai đoạn phát triển của con? Mẹ cùng mình tìm hiểu trong bài viết dưới đây nhé!

Cách chọn sách phù hợp cho từng độ tuổi

1. Giai đoạn 0-4 tháng: Làm quen với thế giới bằng cảm giác

Mẹ biết không, trong 3-4 tháng đầu đời, thị giác của con vẫn còn rất yếu (chỉ có thể nhìn rõ trong khoảng 20–30cm) và chưa phân biệt được nhiều màu sắc. Nhưng não bộ lại đang phát triển cực kỳ nhanh. Lúc này, con chủ yếu học hỏi thế giới qua cảm giác, âm thanh và hình ảnh đơn giản.

Vì vậy, giọng nói của mẹ, những hình khối đen trắng đơn giản, âm thanh đều đặn chính là những “cánh cửa” đầu tiên giúp con kết nối với thế giới xung quanh đấy. Con trong giai đoạn này sẽ thích những cuốn sách:

• Màu sắc tương phản: Đen - Trắng - Đỏ;
• Hình khối đơn giản: Không quá nhiều chi tiết (để não bộ con có thời gian xử lý thông tin);
• Chất liệu dễ cầm: Giấy cứng, khổ nhỏ, không có phần tương tác chuyển động;
• Mẹo nhỏ khi đọc sách cho con:
  • Đọc chậm, đều, giọng nhẹ nhàng;
  • Cầm sách cách mặt con 20–30cm;
  • Đọc kết hợp massage hoặc lúc con tỉnh táo sau giấc ngủ;
  • Không cần con hiểu, chỉ cần được nghe giọng mẹ và nhìn hình đều đặn mỗi ngày.

Nếu con bắt đầu tỏ ra thích thú hơn, mẹ có thể chuyển dần sang sách tranh có nội dung nhẹ nhàng như bộ Ehon: Voi con đến rồi, Hạt mầm của mẹ, Cảm ơn con vì đã sinh ra đời… để vừa kích thích thị giác, vừa trò chuyện và nuôi dưỡng cảm xúc cho con.

Vừng nhà mình bắt đầu đọc bộ sách này từ tháng tuổi thứ 2, và đây chính là “người bạn đầu đời” mà em vẫn mê mẩn đến tận bây giờ đấy mẹ ạ.

2. Giai đoạn 4–8 tháng: Khám phá chủ động qua vận động và lặp lại

Từ tháng thứ 4 trở đi, con bắt đầu biết lật, cầm nắm, đưa đồ vào miệng và hứng thú rõ rệt với thế giới xung quanh. Con đặc biệt yêu thích những hoạt động lặp lại, hình ảnh quen thuộc và những món đồ có thể khám phá bằng nhiều giác quan.

Đây là thời điểm lý tưởng để mẹ cùng con làm quen với việc “chơi mà học” qua sách đấy! Vì vậy, có thể con sẽ thích cùng mẹ đọc những cuốn sách:

• Chất liệu an toàn: Vải mềm (giặt được), nhựa an toàn (con có thể gặm, gõ thoải mái);
• Có yếu tố tương tác: Sách phát ra âm thanh khi bóp, có gương nhỏ hoặc hình lặp lại;
• Hình ảnh rõ ràng: Vật quen thuộc như khuôn mặt, con vật, trái cây;
• Màu sắc tươi sáng, bắt mắt.
• Mẹo nhỏ khi đọc sách cho con:
  • Đừng lo nếu con gặm, gõ hay cào xé sách – đó là cách con học hỏi;
  • Kết hợp cho con sờ – lật – ngắm – nghe để kích thích các giác quan;
  • Duy trì đọc mỗi ngày, chỉ vài phút, miễn là con còn hứng thú.

Vừng nhà mình ở giai đoạn này rất mê bộ sách Cáo Ken, cùng các cuốn về hình khối và màu sắc. Em đặc biệt thích tự giở từng trang sách để có cảm giác như mình là “người đọc thật sự”. Thật đáng yêu mẹ nhỉ?

3. Giai đoạn 8–12 tháng: Giao tiếp sơ khai và bắt đầu hiểu câu chuyện

Đây là giai đoạn con dần tăng tốc trong khả năng phát triển ngôn ngữ đấy mẹ ạ. Bé cưng của chúng ta bắt đầu biết chỉ tay khi “xin xỏ”, vẫy tay khi chào hỏi, phản ứng khi gọi tên và rất thích thú khi cùng bắt chước âm thanh, nét mặt, hành động của người lớn xung quanh đấy.

Từ 8-12 tháng, con bắt đầu ghi nhớ âm thanh, hình ảnh và bày tỏ cảm xúc một cách rõ ràng hơn. Chính là thời điểm tuyệt vời để xây dựng thói quen đọc sách lâu dài cho sau này. Mẹ hãy thử cùng con tăng cấp độ với những cuốn sách:

• Lật mở (lift-the-flap): Giúp con học về nguyên nhân - kết quả;
• Sờ chạm (touch and feel): Giúp con tăng cường khả năng cảm nhận;
• Âm thanh hoặc nhạc điệu đơn giản: Kích thích trí thông minh và sách tạo nhờ niềm vui;
• Vần điệu ngắn, lặp cấu trúc: Giúp con tăng khả năng phát triển ngôn ngữ;
• Chủ đề gần gũi: Cảm xúc, Bộ phận cơ thể, Đồ vật hàng ngày, Động vật, Hoạt động…

Mẹo nhỏ khi đọc sách cho con:

• Tạo “giờ đọc sách cố định mỗi ngày” như trước khi ngủ, sau khi chơi xong
• Hỏi – đáp tương tác với con: “Con thấy chú mèo đâu rồi nhỉ?”
• Kể lặp lại câu chuyện con yêu thích, vì trẻ cực kỳ thích sự lặp lại quen thuộc
• Cho con chọn sách: để vài cuốn trước mặt và xem con cầm lấy cuốn nào

Em bé Vừng 10 tháng tuổi nhà mình gần đây đang thích những cuốn sách về xe cộ và trái cây, hoạt động. Con trộm vía đã biết chọn sách yêu thích (1 trong 2) từ 6 tháng tuổi, và gần đây đã tự biết mon men ra giá sách để tìm, chọn và đưa sách cho mẹ đọc rồi đấy.

Bí quyết xây dựng thói quen đọc sách mỗi ngày cùng con

Thời gian đầu, mình thường đọc sách cho Vừng vào những lúc con tỉnh táo và vui vẻ nhất - thường là khi chơi cùng mẹ. Mỗi lần chỉ vài phút, 1-2 cuốn đơn giản, nhẹ nhàng.

Khi con đã quen và bắt đầu hứng thú với sách hơn, mình linh hoạt thay đổi thời điểm đọc: lúc chơi, trước giờ đi ngủ, hoặc bất kỳ khi nào con chủ động chọn sách. Điều quan trọng là giữ được sự thoải mái và niềm vui trong mỗi lần đọc cùng nhau.

Dưới đây là vài bí quyết nhỏ mình đã áp dụng:

• Đặt kệ sách ở nơi dễ thấy và dễ với tới, để con có thể tự khám phá và chọn sách theo sở thích;
• Không ép con ngồi yên quá lâu hay cố gắng “đọc hết” khi con không hứng thú - chỉ vài phút mỗi ngày là đủ;
• Cho con đọc theo cách riêng của con: tự lật, ngắm nghía, chỉ trỏ, hoặc… gặm, cào, vò, xé - tất cả đều là cách con tương tác và học hỏi.

Và quan trọng nhất: giữ tâm trạng vui vẻ, tích cực khi đọc, vì cảm xúc của mẹ lan tỏa mạnh mẽ hơn mẹ tưởng - con sẽ cảm nhận và đón nhận sách như một niềm vui chứ không phải “bài học”.

Dần dần, việc đọc sách trở thành một thói quen dễ chịu, gần gũi - như một phần không thể thiếu trong hành trình lớn lên của con vậy.

Đọc sách cùng con là gieo hạt yêu thương âm thầm mỗi ngày

Mẹ ạ, mỗi lần mẹ cùng con mở một cuốn sách nhỏ cũng là lúc mẹ lặng lẽ gieo xuống những hạt mầm yêu thương, kết nối và thấu cảm. Có thể bây giờ con chưa hiểu hết nội dung, chưa nhớ từng câu chữ, nhưng cảm xúc con nhận được khi ngồi gọn trong lòng mẹ, lắng nghe giọng nói con yêu nhất, thì thật vô giá.

Từ những trang sách tưởng chừng đơn giản, con lớn lên trong tình yêu với ngôn ngữ, với những câu chuyện, với nhịp điệu của sự kết nối - tất cả thấm vào con một cách âm thầm nhưng sâu sắc.

Đọc sách cùng con là một hành trình dài, nhưng từng ngày nhỏ bé ấy lại là những bước chân bền bỉ mà mẹ và con đang đi cùng nhau. Mình sẽ tiếp tục vun trồng thói quen tuyệt vời này - để sách mãi là chiếc cầu nối dịu dàng giữa mẹ và con trong những năm tháng đầu đời mẹ nhé!