Trong giai đoạn 2 tháng đầu đời, trẻ hầu như không được bảo vệ nếu không có kháng thể từ mẹ được tiêm ngừa trong thai kỳ. Do vậy, trẻ dễ bị tấn công và biến chứng nặng do ho gà.

Vaccine phòng ho gà như vaccine 6 trong 1 được tiêm sớm nhất cho trẻ từ 6 tuần tuổi và phải cần vài tuần sau đó mới kích thích cơ thể trẻ tạo được kháng thể bảo vệ.

Bệnh ho gà gia tăng

Thời gian gần đây, nhiều quốc gia ghi nhận bệnh ho gà gia tăng trở lại do tỷ lệ tiêm chủng vaccine giảm. Tại Mỹ, chưa đầy 4 tháng đầu năm, nước này ghi nhận hơn 7.000 ca ho gà. Số ca mắc ho gà tăng vọt hơn 1.500% tính từ năm 2021. Tại Nhật Bản, trong khoảng 6 tháng đầu năm, có gần 40.000 ca ho gà được ghi nhận.

Tại Việt Nam, bệnh ho gà cũng diễn biến phức tạp với hàng chục ca mắc được ghi nhận từ đầu năm 2025 đến nay, trong đó có ca tử vong, chủ yếu là trẻ em. Đơn cử tỉnh Đồng Nai ghi nhận tới 47 trường hợp bị ho gà trong hơn 6 tháng, 1 trẻ tử vong. Cao Bằng ghi nhận 1 trẻ 2 tháng tuổi tử vong, chỉ ở nhà và tiếp xúc người thân trong gia đình.

Hay trước đó, vào tháng 12/2024, một trẻ sơ sinh 2 tháng tuổi ở Bình Phước cũng tử vong vì bệnh này. Cả hai trẻ đều chưa tiêm vaccine phòng bệnh.

Trẻ càng nhỏ, nguy cơ biến chứng do ho gà càng cao

Bác sĩ Lê Thị Gấm - Quản lý Y khoa, Hệ thống Tiêm chủng VNVC - cho biết trước khi vaccine được phổ biến rộng rãi, bệnh ho gà từng xếp hàng đầu về nguyên nhân gây tử vong ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ. Tỷ lệ tử vong lên tới 10% số trẻ mắc bệnh. Bệnh đặc biệt nguy hiểm với trẻ dưới 2 tháng tuổi, bởi thời điểm này, trẻ chưa thể tiêm vaccine để phòng bệnh. Nếu người mẹ không có kháng thể trong thời gian mang thai, trẻ sinh ra có khoảng trống miễn dịch, nguy cơ cao lây nhiễm bệnh. 

“Ở độ tuổi này, đa phần trẻ sơ sinh đều ở nhà, nhưng trong gia đình, người lớn đi làm, trẻ lớn đi học có thể là nguồn lây bệnh nguy hiểm”, bác sĩ Gấm nhận định.

Bệnh ho gà có biểu hiện điển hình là những cơn ho dữ dội, 15-20 tiếng liên tiếp kèm tiếng rít như gà trống lấy hơi trước khi gáy. Trường hợp nặng, trẻ có thể ngưng thở, vỡ phế nang, tràn khí màng phổi, thậm chí gãy xương sườn do ho mạnh. Bệnh cũng gây biến chứng nặng như viêm phổi, viêm não, suy tuần hoàn và dẫn đến tử vong. 

Tuy nhiên với trẻ sơ sinh, dấu hiệu ho kéo dài của bệnh dễ nhầm với bệnh hô hấp thông thường, dẫn đến chậm trễ điều trị, làm tăng nguy cơ biến chứng và tử vong.

Tiêm vaccine cho mẹ bầu, trẻ được bảo vệ thụ động

Bác sĩ Gấm khuyến cáo mẹ bầu nên tiêm vaccine 3 trong 1 phối hợp phòng ho gà, bạch hầu và uốn ván từ tuần thai thứ 27-36 của thai kỳ. Mẹ tiêm vaccine sau 36 tuần thai có thể không kịp truyền kháng thể cho bé. Vaccine giúp mẹ phòng nguy cơ nhiễm bệnh trong thai kỳ và khi sinh nở, đồng thời truyền kháng thể thụ động qua nhau thai bảo vệ em bé trong những ngày tháng đầu đời. Phụ nữ nên tiêm nhắc 1 mũi vaccine có thành phần ho gà trong lần mang thai sau. 

Theo trung tâm Kiểm soát bệnh tật Mỹ (US CDC), mẹ tiêm vaccine có thành phần phòng ho gà trong tam cá nguyệt thứ ba của thai kỳ giúp ngăn ngừa 78% nguy cơ mắc bệnh và 91% nguy cơ nhập viện do ho gà ở trẻ sơ sinh dưới 2 tháng tuổi.

Bên cạnh ho gà, vaccine cũng giúp bảo vệ mẹ và bé trước bệnh uốn ván và bạch hầu. Uốn ván có thể xảy ra khi thai phụ có vết thương, hay quá trình cắt rốn không đảm bảo vô trùng. Uốn ván sơ sinh có tỷ lệ tử vong lên đến 95%. Mẹ bầu mang thai mắc bạch hầu có nguy cơ tử vong cao, thai lưu hoặc sinh non và có thể lây cho bé trong quá trình chăm sóc sau sinh.

Cùng với tiêm vaccine cho mẹ, bác sĩ Gấm lưu ý ngay khi trẻ đủ 6 tuần tuổi đến 2 tháng tuổi, cha mẹ cần cho con tiêm tiếp vaccine có thành phần ngừa ho gà như vaccine 6 trong 1 hoặc vaccine 5 trong 1 để tiếp tục tạo đáp ứng miễn dịch bảo vệ cho con giai đoạn tiếp theo, vì lượng kháng thể có được từ mẹ truyền qua sẽ giảm dần.​

Hiện nay, vaccine 6 trong 1 chỉ có trong tiêm chủng dịch vụ, giúp phòng ngừa 6 bệnh gồm: Ho gà, bạch hầu, uốn ván, các bệnh do Hib, viêm gan B và bại liệt chỉ trong 1 mũi tiêm. Vaccine có thành phần ho gà vô bào nên ít gây phản ứng tại chỗ như sưng, đau, ít sốt hơn so với vaccine 5 trong 1 trong chương trình tiêm chủng mở rộng có thành phần ho gà toàn tế bào.

Không những vậy, vaccine 6 trong 1 còn giúp phòng thêm bệnh bại liệt chưa có trong vaccine 5 trong 1, từ đó giảm tối đa số lần tiêm ngừa, tiết kiệm thời gian đi lại và chăm sóc trẻ sau tiêm. 

“Trẻ cần tiêm đủ 4 mũi vaccine 6 trong 1 trước 24 tháng, sau đó tiêm nhắc lại 1 mũi vaccine có thành phần ho gà khi đủ 4-6 tuổi, 9-15 tuổi và tiêm nhắc lại sau mỗi 10 năm”, bác sĩ Gấm cho biết.