Dưỡng sinh không phải điều quá cao siêu hay khó hiểu. Với Đông y, dưỡng sinh là nghệ thuật sống hài hòa với thiên nhiên, thuận theo quy luật âm dương, tứ thời: Xuân sinh - Hạ trưởng - Thu liễm - Đông tàng. 

Đây là nguyên lý cốt lõi giúp con người, đặc biệt là trẻ nhỏ, lớn lên khỏe mạnh, phát triển cân bằng cả thể chất lẫn tinh thần.

1. Xuân - Sinh khí bừng nở: Khơi dậy tiềm năng phát triển

Mùa xuân là thời điểm dương khí bắt đầu trỗi dậy, cây cỏ đâm chồi nảy lộc. Với trẻ em, đây cũng là giai đoạn cơ thể dễ hấp thu năng lượng thiên nhiên, cần được khuyến khích vận động, vui chơi ngoài trời.

Tắm nắng - Hít thở khí xuân: Nắng xuân ấm nhẹ, không gay gắt như hè, rất thích hợp để trẻ tắm nắng sáng (trước 9h sáng) giúp tổng hợp vitamin D. Ngoài ra, việc cho trẻ đi bộ, đạp xe nhẹ nhàng hoặc chơi ở công viên giúp phổi được “thở sâu”, tăng miễn dịch.

Ăn uống - Khơi mở sinh khí: Nên cho trẻ ăn các món dễ tiêu, giàu năng lượng như cháo gạo lứt, khoai lang, rau xanh, hạt nảy mầm. Các món ăn thanh nhẹ giúp tiêu hóa dễ dàng, thuận chiều sinh khí của mùa xuân.

Tắm gội - Vệ sinh nhẹ nhàng: Hạn chế tắm nước lạnh đột ngột, nên dùng nước ấm và giữ ấm sau tắm. Tránh để trẻ dầm mưa hoặc bị nhiễm lạnh do thời tiết xuân vẫn còn se lạnh về sáng sớm và tối.

Điều hòa thân nhiệt: Mặc đồ thoáng, dễ vận động nhưng vẫn đủ ấm. Chú ý giữ ấm ngực, cổ, bụng và bàn chân - các vùng nhạy cảm dễ bị gió xuân xâm nhập.

2. Hạ - Dưỡng trưởng: Giải nhiệt, nuôi dưỡng và bảo vệ

Hè là thời điểm dương khí cực thịnh, thời tiết nóng nực, cơ thể dễ mất nước, hao khí. Với trẻ, đây là mùa cần chú trọng thanh nhiệt – giải độc – bảo vệ cơ thể khỏi cái nóng.

Tắm nắng – Hít khí sáng sớm: Cho trẻ dậy sớm, đi dạo hoặc chơi nhẹ ngoài trời từ 6h–8h. Tránh ra ngoài buổi trưa nắng gắt, nên ở nơi râm mát, thoáng khí.

Ăn uống – Thanh nhiệt, sinh tân: Tăng cường rau xanh, trái cây mọng nước như dưa hấu, cam, mận… Nên cho trẻ ăn món mát như canh rau ngót, cháo đậu xanh, hạn chế đồ chiên rán, nhiều gia vị cay nóng.

Tắm mát – Vệ sinh kỹ càng: Trẻ dễ ra mồ hôi, cần tắm rửa đều đặn nhưng không quá nhiều lần trong ngày. Dùng nước hơi âm ấm, không lạnh hẳn, lau khô kỹ các vùng nếp gấp da.

Điều hòa nhiệt – Chống nóng: Phòng trẻ cần thoáng mát, có quạt hoặc điều hòa nhưng không để gió thổi trực tiếp vào người. Uống đủ nước, có thể dùng nước mát từ thảo dược nhẹ như lá vối, râu ngô (trẻ lớn).

3. Thu – Liễm: Thu gom khí huyết, dưỡng âm bảo phế

Thu là mùa chuyển mình, khí trời hanh khô, dễ ảnh hưởng đến hô hấp. Dưỡng sinh mùa thu cần "liễm khí" – tức là thu lại, giữ gìn khí huyết, bảo vệ phổi – tạng chủ mùa thu.

Tập thở – Đi bộ nhẹ nhàng: Khuyến khích trẻ thở sâu, chơi nhẹ ngoài trời buổi sáng sớm để phổi hoạt động tốt. Hạn chế chạy nhảy quá nhiều khi thời tiết khô hanh.

Ăn uống – Dưỡng âm nhuận táo: Bổ sung thực phẩm làm mát và dưỡng âm như lê, mật ong, hạt sen, bách hợp. Món súp, canh củ sen – hoài sơn giúp bổ phổi rất tốt.

Tắm – Tránh lạnh, dưỡng ẩm da: Dùng nước ấm, sau tắm nên thoa một lớp dầu dưỡng nhẹ cho da trẻ (dầu dừa, dầu oliu). Đặc biệt giữ ấm cổ họng, mũi, chân khi trời lạnh.

Ổn định nhiệt độ – Phòng chống cảm cúm: Giao mùa dễ khiến trẻ mắc bệnh hô hấp. Giữ phòng sạch, tránh gió lùa, cho trẻ súc miệng bằng nước muối loãng sau khi ra ngoài.

4. Đông – Tàng: Giữ ấm, tích trữ năng lượng cho phát triển

Mùa đông là thời kỳ âm khí thịnh, dương khí ẩn tàng. Trẻ cần được dưỡng dương – giữ ấm – tích trữ năng lượng để tăng trưởng vào xuân.

Tắm nắng sáng – Tập vận động nhẹ: Tắm nắng muộn hơn (sau 8h30), vận động trong nhà nếu trời lạnh. Khuyến khích vận động chậm rãi như yoga trẻ em, co duỗi tay chân nhẹ nhàng.

Ăn uống – Bổ khí, dưỡng tạng: Món hầm nóng, nhiều đạm và tinh bột như cháo gà, canh xương hầm đậu đỏ… giúp giữ ấm và tích trữ khí huyết. Hạn chế đồ lạnh, kem, trái cây có tính hàn.

Tắm – Vệ sinh giữ ấm: Hạn chế tắm quá thường xuyên. Dùng nước ấm và tắm nhanh, lau khô kỹ và ủ ấm ngay sau đó. Ưu tiên tắm buổi trưa.

Giữ ấm cơ thể – Tránh gió lạnh: Đội mũ, đeo khăn cổ, mang tất và đeo găng khi ra ngoài. Không để trẻ nghịch nước lạnh hoặc dầm mưa rét.

Lời kết:

Dưỡng sinh không phải điều gì cao siêu, đó là việc chăm trẻ một cách thuận theo trời đất. Khi mẹ hiểu thời tiết, hiểu cơ thể con, mẹ sẽ biết khi nào nên buông – khi nào nên giữ, khi nào nên mát – khi nào nên ấm. Dưỡng sinh là hành trình nuôi con khôn lớn cùng thiên nhiên.