Không ít ba mẹ vẫn lầm tưởng tay chân miệng bị một lần là “xong”. Vậy tay chân miệng là gì, vì sao dễ tái phát và làm sao để phát hiện sớm những dấu hiệu chuyển nặng? 

Dấu hiệu cho thấy bệnh trở nặng

Phụ huynh được trấn an rằng tay chân miệng là bệnh lành tính và có thể theo dõi tại nhà. Điều đó đúng trong nhiều trường hợp thể nhẹ: Trẻ sốt dưới 38,5 độ C, vẫn ăn/bú tốt, có vài mụn nước ở tay, chân, miệng và không biểu hiện bất thường về thần kinh. 

Tuy nhiên, tình trạng sốt cao liên tục không hạ sau 2 ngày kèm giật mình nhiều lần trong lúc ngủ, run tay chân, lừ đừ, ngủ li bì, hoặc khó đi lại (ở trẻ biết đi) có thể là dấu hiệu virus bắt đầu ảnh hưởng hệ thần kinh. Lúc này, trẻ cần nhập viện để theo dõi, ngăn biến chứng viêm não, viêm màng não. 

Mắc tay chân miệng lần sau có thể nặng hơn

Khi trẻ nhiễm chủng virus cụ thể, ví dụ Coxsackie A16, hệ miễn dịch sẽ tạo kháng thể chống chủng đó, nhưng không có khả năng miễn dịch chéo với chủng khác. Đồng nghĩa, nếu lần sau trẻ tiếp xúc với EV71 - chủng khác có độc lực cao hơn - nguy cơ tái nhiễm dễ xảy ra. Nguy hiểm hơn, lần tái nhiễm này không chắc nhẹ hơn lần trước, thậm chí có thể tiến triển nặng, đặc biệt nếu là chủng EV71. 

Một số nghiên cứu còn ghi nhận hiện tượng tái nhiễm xảy ra sau vài tháng, nhất là vào mùa dịch, khi mật độ virus lưu hành trong cộng đồng cao. Nhiều phụ huynh thấy trẻ bị tay chân miệng vào tháng 3, đến tháng 9 mắc lại nhưng biểu hiện hoàn toàn khác: Sốt cao liên tục, mệt lả, run tay chân. Điều này cho thấy lần mắc bệnh thứ hai do chủng virus khác gây ra, với độc lực mạnh hơn. 

Cha mẹ cũng cần lưu ý sau khi khỏi bệnh, hệ miễn dịch của trẻ bị suy yếu tạm thời, làm tăng nguy cơ nhiễm bệnh hoặc khiến lần tái nhiễm sau trở nặng hơn. Một số trẻ vốn có cơ địa nhạy cảm (dễ viêm họng, viêm phổi), khi tái nhiễm tay chân miệng, sẽ mệt mỏi và khó hồi phục so với lần đầu. 

Từng mắc bệnh vẫn cần phòng ngừa 

Việt Nam hiện chưa có vaccine phòng tay chân miệng được tiêm chủng rộng rãi trong chương trình tiêm chủng mở rộng cho trẻ. Vì vậy, dù con từng mắc bệnh, cha mẹ vẫn cần phòng ngừa nghiêm túc để tránh tái nhiễm. 

Phụ huynh nên duy trì thói quen vệ sinh đơn giản nhưng hiệu quả: Rửa tay cho trẻ (và người chăm sóc) bằng xà phòng; khử khuẩn bề mặt đồ chơi, tay nắm cửa, nền nhà bằng dung dịch diệt khuẩn; hạn chế cho trẻ tiếp xúc gần người đang ốm. 

Khi vào mùa dịch (từ tháng 3-5 và 9-11), phụ huynh cân nhắc giữ trẻ ở nhà nếu thấy trong lớp có nhiều bạn mắc bệnh. Với trẻ dưới 3 tuổi - nhóm có nguy cơ biến chứng cao - sự chủ động phòng ngừa là lớp bảo vệ quan trọng.