Muốn con hiểu chuyện, hãy bắt đầu từ kỹ năng lắng nghe. Đây là quá trình rèn luyện mỗi ngày, đòi hỏi cha mẹ thật kiên nhẫn để giúp con biết thấu hiểu và hợp tác tốt hơn.

Từ kinh nghiệm của một giáo viên mầm non, tôi xin chia sẻ một vài hoạt động thực tế để cha mẹ rèn con mình trở thành một người lắng nghe tích cực và hiệu quả.

Kỹ thuật lắng nghe bằng các bộ phận cơ thể 

Đây là bước đầu tiên để trẻ thể hiện sự tôn trọng và tập trung. Cha mẹ có thể sử dụng từ khóa "5 giác quan lắng nghe" để trẻ dễ nhớ.

1. Nhìn  - mắt: Con hãy nhìn vào mắt người đang nói. Nếu họ đang nhìn vào con, con hãy nhìn lại họ. Điều này cho thấy con đang quan tâm.
2. Im lặng - miệng: Giữ miệng im lặng. Đừng ngắt lời hay thì thầm khi người khác đang nói. Hãy chờ đến lượt mình.
3. Hướng về - tai và cơ thể: Hướng cơ thể về phía người nói. Quay người về phía họ (như một chiếc la bàn) để tai con có thể nghe rõ nhất.
4. Thư giãn - tay và chân: Giữ tay chân yên vị, không nghịch ngợm hoặc loay hoay. Cơ thể thoải mái giúp con tập trung hơn.
5. Gật đầu - đầu: Thỉnh thoảng gật đầu nhẹ để báo hiệu rằng con đang hiểu.

Cha mẹ có thể dạy trẻ thực hành qua trò chơi "Tượng lắng nghe": Yêu cầu trẻ biến thành một bức tượng lắng nghe khi bạn kể một câu chuyện. Sau đó, đảo vai và trẻ sẽ là người kể chuyện.

Lắng nghe chủ động

Đây là kỹ năng giúp trẻ xử lý thông tin và thể hiện sự hiểu biết về nội dung. Việc cho trẻ nhắc lại và tóm tắt sẽ đảm bảo trẻ hiểu những gì được nghe. Cha mẹ có thể làm theo cách sau: Sau khi cha mẹ đưa ra một hướng dẫn hoặc kể một thông tin quan trọng, hãy hỏi trẻ: "Ba/mẹ vừa nói gì, con nhắc lại lời mẹ xem con có nhớ hết không nào!". Ví dụ: "Mẹ bảo con đi rửa tay, sau đó thay quần áo rồi mới được ăn tối. Con nhắc lại 3 việc mẹ vừa dặn nào!".

Cha mẹ hãy dạy trẻ đặt các câu hỏi liên quan để khuyến khích trẻ suy nghĩ sâu hơn về những gì đã nghe. Dạy trẻ đặt các câu hỏi mở (bắt đầu bằng Tại sao, Như thế nào, Khi nào) sau khi người nói nói xong. Ví dụ: Khi đọc sách hoặc xem TV, cha mẹ có thể dừng lại và hỏi trẻ "Con muốn biết thêm điều gì về bạn (nhân vật) này không?".

Nguồn ảnh: Tài liệu chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” của Nhà xuất bản Hà Nội.

Thiết lập "dấu hiệu chờ đợi"

Việc này dạy trẻ biết ra tín hiệu khi muốn nói mà không cần ngắt lời người khác, ví dụ như đặt tay nhẹ lên cánh tay hoặc vai khi người khác đang nói: Cha mẹ (người lớn) sẽ đặt tay của mình lên tay trẻ để báo hiệu rằng "Mẹ/Bố thấy con rồi và sẽ nói chuyện với con ngay khi xong”. Sau khi bạn kết thúc cuộc trò chuyện trong 5-10 giây, hãy lập tức quay sang trẻ và nói: "Cảm ơn con đã kiên nhẫn chờ đợi. Bây giờ con muốn nói gì nào?"

Lưu ý: Bằng cách chấp nhận cử chỉ chờ đợi và phản hồi ngay sau đó, cha mẹ sẽ dần luyện cho trẻ hành vi kiên nhẫn của trẻ. 

Ngoài ra, cha mẹ có thể cùng trẻ chơi trò "Dừng, nghĩ và nói". Cách chơi: Trong một cuộc trò chuyện, yêu cầu trẻ "dừng" (lấy một hơi), "nghĩ" về câu trả lời của mình, và sau đó mới "nói". Việc này rèn thói quen không nói ngay lập tức khi ý tưởng xuất hiện.

Nguồn ảnh: Tài liệu chuyên đề “Giáo dục nếp sống thanh lịch, văn minh cho học sinh Hà Nội” của Nhà xuất bản Hà Nội.

Làm gương và khen ngợi

Đây là yếu tố quan trọng nhất để kỹ năng lắng nghe của trẻ được duy trì: Khi con bạn đang nói, hãy dừng việc bạn đang làm lại (cất điện thoại, tắt TV, hướng mặt về phía con) và lắng nghe con một cách trọn vẹn. Điều này dạy trẻ rằng "đây là cách lắng nghe nhau trong gia đình". Luôn khen ngợi trẻ khi trẻ thực hiện tốt hành vi lắng nghe.

- Khen ngợi sai: "Con ngoan lắm".

- Khen ngợi đúng: "Mẹ/Bố cảm ơn vì con đã ngồi yên và nhìn vào mắt mẹ trong suốt 5 phút mẹ nói. Con đã lắng nghe rất tuyệt vời!".

Cha mẹ hãy bắt đầu thực hành bằng những tình huống nhỏ hàng ngày, ví dụ như khi dặn dò trẻ chuẩn bị đi ngủ hoặc khi cùng nhau đọc sách. Chúc các cha mẹ thành công nhé!