Mình - người làm trong ngành y học cổ truyền - cũng từng trải qua cảnh tắc sữa nên rất thấu hiểu. Với kiến thức về Đông y và kinh nghiệm làm mẹ, xin chia sẻ một chút trải nghiệm thực tế, hy vọng sẽ giúp ích cho các mẹ.

Tắc tia sữa sau sinh là vấn đề rất nhiều mẹ gặp phải. Cảm giác ngực căng tức, đau nhức, sữa không ra, bé không bú được... có lẽ không còn xa lạ với ai từng làm mẹ. Có người chỉ bị nhẹ, tự khỏi; có người thì sốt cao, mệt mỏi đến rã rời. 

1. Cơ chế gây tắc tia sữa theo Đông y

Y học cổ truyền lý giải sữa mẹ được hình thành từ huyết (máu) của mẹ, huyết được tạng Phế chuyển hóa và luân chuyển theo các đường kinh lạc đưa ra ngoài khi con bú. Chính vì vậy tắc sữa thường nguyên nhân chính là do khí huyết không được lưu thông 

Các nguyên nhân gây ra tình trạng này thường do khí huyết ứ trệ, can khí uất kết, hoặc do nhiệt độc tích tụ. Hiểu thế nào đây nhỉ?

Khí huyết ứ trệ: Sau sinh cơ thể suy giảm khí huyết, các cơ quan tạng phủ cần thời gian để phục hồi dễ dẫn đến tình trạng khí huyết ứ trệ gây tắc tia.

• Can khí uất kết: Chỉ tình trạng mẹ bỉm sau sinh căng thẳng, suy nghĩ, u uất không được chia sẻ khiến tạng Can khó điều tiết dẫn đến khí huyết kém lưu thông gây tắc tia sữa.
• Nhiệt độc tích tụ : Khi sữa bị ứ đọng không lưu thông, lâu ngày sẽ gây tắc tia sữa. Nếu không xử lý kịp thời, ứ trệ biến thành nhiệt độc, dẫn đến viêm tuyến vú, có thể gây áp xe.

Nếu mẹ bị sốt cao kéo dài, mệt mỏi toàn thân, vùng ngực nóng đỏ, hãy đi khám ngay vì có thể đã chuyển sang viêm nặng, cần can thiệp y tế.

2. Cách xử lý đơn giản tại nhà theo Đông y

2.1. Trường hợp mới tắc, chưa viêm

Bước 1 : Chườm ấm: Dùng khăn ấm (nhiệt độ khoảng 40–45°C) chườm quanh bầu ngực, tầm 15-20 phút

Bước 2: Xoa bóp bầu ngực 

- Day nhẹ nhàng theo hướng từ trong ra ngoài, từ gốc đến đầu ti, không mạnh tay.

Nếu tìm thấy cục tắc ( sờ thấy đau,vón cục) hãy cố gắng xoa nhẹ nhàng và vắt sữa để đào thải cặn tắc đến khi thấy cặn màu trắng vón cục và cục tắc nhỏ dần ,ấn không còn đau là được

Bước 3: Cho bé bú thường xuyên, đổi tư thế bú để làm thông tia.

Bước 4: Uống các loại thảo dược lợi sữa – thông tia: Ví dụ: lá bồ công anh, đinh lăng, …( Các loại thảo dược này có chức năng như một loại kháng sinh tự nhiên có thể chống lại tình trạng viêm ứ mủ) 

Hoặc áp dụng châm cứu lục khí: Có thể áp dụng một số bộ huyệt sau để thông kinh lạc điều hòa khí huyết tạng phủ:

Hỏa dương châm :https://www.youtube.com/watch?v=QCPcNy3m3f0&t=127s.

Hỏa túc châm:https://www.youtube.com/watch?v=VBv1-LTMKEo.

Khuyến cáo tham khảo ý kiến bác sĩ đông y trước khi chọn bộ huyệt

Bước 5: Giữ tinh thần thoải mái, tránh căng thẳng – một trong những nguyên nhân gây tắc sữa

2.2. Trường hợp mới chớm viêm: có sốt, rét run, sưng nóng đỏ đau tại vị trí tắc

Bước 1: Chườm mát: Dùng túi đá bọc qua lớp khăn (tránh bỏng lạnh) chườm 15-20 phút vào vị trí đau
Bước 2: Tránh xoa bóp mạnh tại vị trí viêm ( có thể gây sưng nề nang sữa làm nặng thêm tình trạng viêm)

Nên tham khảo ý kiến chuyên gia hoặc bác sĩ trước khi thực hiện thông tia bằng tay. 

Bước 3: Cho bé bú thường xuyên, đổi tư thế bú để làm thông tia.

Bước 4: Uống các loại thảo dược lợi sữa – thông tia: Ví dụ: lá bồ công anh, đinh lăng, …( Các loại thảo dược này có chức năng như một loại kháng sinh tự nhiên có thể chống lại tình trạng viêm ứ mủ) 

Hoặc áp dụng châm cứu lục khí: Có thể áp dụng một số bộ huyệt sau để thông kinh lạc điều hòa khí huyết tạng phủ:

Hỏa dương châm :https://www.youtube.com/watch?v=QCPcNy3m3f0&t=127s.

Hỏa túc châm:https://www.youtube.com/watch?v=VBv1-LTMKEo.

Khuyến cáo tham khảo ý kiến bác sĩ đông y trước khi chọn bộ huyệt

Bước 5: Theo dõi tình trạng nếu không thấy hết đau và hạ sốt liên hệ ngay bác sĩ để điều trị tránh tình trạng chuyển biến thành áp xe.

4. Kinh nghiệm cá nhân muốn nhắn nhủ

Mình từng bị tắc nặng, sốt 39 độ, phải dùng kết hợp tất cả các phương pháp: Chườm mát, uống nước bồ công anh, dán huyệt bằng cao dán salonpas, nặn cặn sữa tắc tại vị trí viêm mới khỏi sau 1 ngày. 

Lời khuyên chân thành: Càng xử lý sớm càng dễ khỏi. Đừng chủ quan với những dấu hiệu nhỏ ban đầu. Nên cho bú trực tiếp nếu mẹ hay bị tắc tia sữa.

Lời kết

Làm mẹ là hành trình không dễ dàng – vừa chăm con, vừa phải chăm chính mình. Viêm tắc tia sữa không chỉ gây đau đớn mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến việc nuôi con bằng sữa mẹ.

Nếu có thể, hãy lựa chọn các phương pháp an toàn, tự nhiên và phù hợp với cơ địa – Đông y có thể là một lựa chọn đáng để tham khảo. Nhưng đừng quên: nếu có dấu hiệu nặng, hãy đi khám ngay, đừng tự xử lý khi không chắc chắn.

Chúc các mẹ luôn khỏe mạnh, nuôi con vui vẻ và đủ sữa!