Trẻ bị nôn ói, tiêu chảy dễ mất nước nhanh, đặc biệt ở lứa tuổi nhỏ. Việc chỉ nhìn môi hay da là chưa đủ, mà cần theo dõi dấu hiệu toàn thân theo từng mức độ.

Mất nước là tình trạng phổ biến ở trẻ khi bị tiêu chảy, nôn ói, sốt hoặc không được bú đủ. Trẻ càng nhỏ tuổi càng dễ mất nước và chuyển nặng hơn người lớn. Tuy nhiên, nhiều phụ huynh chỉ chú ý biểu hiện môi khô hay da nhăn, mà bỏ qua dấu hiệu toàn thân khác.

Việc chỉ nhìn môi khô hay da nhăn để đánh giá mất nước là chưa đủ. Có những trẻ mất nước rõ nhưng môi vẫn hồng, da không nhăn, nhất là ở trẻ béo hoặc có làn da căng sẵn. Ngược lại, một số trẻ có da khô do thời tiết nhưng không phải mất nước.

Mất nước được chia làm 3 mức độ: Nhẹ, trung bình và nặng. Nhận diện đúng từng mức để quyết định nên chăm sóc tại nhà hay đưa trẻ đến cơ sở y tế.

Mất nước nhẹ: Những tín hiệu âm thầm

Ở giai đoạn mất nước nhẹ, trẻ thường vẫn tỉnh táo, chơi đùa được và tiếp tục bú hoặc ăn uống. Tuy nhiên, cơ thể bắt đầu có biểu hiện cảnh báo như khát nước nhiều hơn bình thường, môi và da hơi khô, lượng nước tiểu giảm. Phụ huynh có thể nhận thấy trẻ đi tiểu ít hơn 4 lần trong ngày, nước tiểu có màu sẫm hơn. Mắt trẻ trũng nhẹ hoặc hơi quầng, nhưng chưa rõ rệt. 

Dấu hiệu này thường bị bỏ qua vì trẻ vẫn sinh hoạt gần như bình thường. Nhưng nếu không kịp thời bổ sung nước và điện giải, tình trạng mất nước tiến triển nhanh, đặc biệt trong vòng 6-12 giờ nếu trẻ đang bị tiêu chảy kéo dài hoặc nôn liên tục.

Mất nước trung bình: Cần đưa trẻ đi khám

Khi mất nước chuyển sang mức độ trung bình, biểu hiện trên cơ thể trẻ rõ ràng hơn. Mắt trẻ trũng sâu, thóp trước ở trẻ dưới 18 tháng bắt đầu lõm xuống. Da trở nên khô, mất độ đàn hồi; khi kéo căng da tay sẽ thấy chậm co trở lại bình thường. Trẻ lừ đừ, ít tương tác, không còn hoạt bát như thường ngày. Khi khóc, trẻ không còn nước mắt. Ngoài ra, lượng nước tiểu giảm, có thể tã không ướt trong hơn 6 giờ liên tục. 

Tiếp tục theo dõi tại nhà trong giai đoạn này là không an toàn. Cha mẹ cần đưa con đến cơ sở y tế để được đánh giá kỹ lưỡng và bù nước theo phác đồ phù hợp. Tuyệt đối không tự truyền dịch tại nhà vì sẽ gây nguy hiểm nếu không kiểm soát tốc độ và loại dịch truyền.

Mất nước nặng: Cần cấp cứu ngay

Đây là mức độ nguy hiểm, đe dọa trực tiếp tính mạng nếu không được xử lý kịp thời. Trẻ mất nước nặng thường lừ đừ nhiều, khó đánh thức, không phản ứng khi gọi hoặc kích thích. Tay chân lạnh, mạch đập nhanh và khó bắt. Trẻ có thể thở nhanh, thở nông, môi tím tái cho thấy cơ thể đang thiếu oxy nghiêm trọng. Số lần đi tiểu giảm rõ rệt hoặc ngừng tiểu hoàn toàn trong nhiều giờ. Da trẻ nhăn nheo, mất đàn hồi nặng, mắt trũng sâu và thóp lõm rõ. 

Khi xuất hiện biểu hiện này, phụ huynh phải đưa trẻ đi cấp cứu ngay lập tức. Nếu chần chừ theo dõi tại nhà có thể khiến trẻ rơi vào tình trạng sốc mất nước, suy đa cơ quan và cần hồi sức tích cực, thậm chí đe dọa tính mạng.

Tóm lại, cha mẹ cần theo dõi tổng thể biểu hiện toàn thân, mức độ tỉnh táo, lượng nước tiểu và khả năng bú, ăn uống của trẻ. Khi nghi ngờ con mất nước, phụ huynh nên bổ sung dung dịch oresol đúng hướng dẫn, không tự pha nước muối, nước cháo loãng hay ép trẻ uống quá nhiều nước một lúc.