Làm cha mẹ, ai cũng mong con lớn lên vui vẻ, vô tư và tràn đầy năng lượng. Nhưng có những ngày mình nhận thấy cậu con trai 3 tuổi của mình bỗng trở nên cáu gắt vô cớ, không còn thích chơi món đồ yêu thích, thậm chí quấy khóc nhiều hơn bình thường. 

Mẹ Panda

Ban đầu, mình nghĩ đơn giản là con nghịch ngợm hay khó chịu do thời tiết. Nhưng khi tình trạng này lặp lại nhiều lần, mình mới nhận ra rằng: Trẻ con cũng có lúc căng thẳng, chỉ là con chưa biết cách diễn đạt bằng lời như người lớn.

Sau nhiều lần quan sát và tìm hiểu, mình đã học được cách nhận biết khi bé bị căng thẳng và làm thế nào để con lấy lại sự cân bằng. 

1. Dấu hiệu nhận biết bé đang căng thẳng

Khi bé chưa biết diễn đạt bằng lời, con sẽ thể hiện cảm xúc qua hành động. Sau một thời gian quan sát con, mình rút ra một số dấu hiệu phổ biến như sau

Bé dễ cáu gắt, phản ứng mạnh với những điều nhỏ nhặt

Bé nhà mình vốn rất vui vẻ, nhưng có những ngày chỉ vì một chuyện nhỏ như rơi mất một miếng ghép hình mà con đã gào khóc như thể cả thế giới sụp đổ. Những lúc đó, mình hiểu rằng con đang không ổn về mặt cảm xúc, chứ không đơn giản là hư hay ngang bướng.

Mẹo xử lý

• Thay vì quát con, mình hạ giọng và ôm con: “Mẹ thấy con đang giận, con có muốn mẹ giúp gì không?”
• Nếu con tiếp tục cáu, mình cho con một khoảng thời gian bình tĩnh lại, rồi mới nói chuyện.

Bé mất hứng thú với những điều từng thích

Bình thường con có thể chơi với ôtô cả buổi, nhưng có hôm con chỉ ngồi thẫn thờ, thậm chí không muốn đụng vào đồ chơi yêu thích. Đây là dấu hiệu cho thấy con đang bị căng thẳng hoặc có điều gì đó không vui trong lòng.

Mẹo xử lý

• Mình không ép con chơi lại ngay mà nhẹ nhàng hỏi: “Hôm nay con không muốn chơi xe à? Con có chuyện gì buồn không?”
• Nếu con chưa sẵn sàng nói, mình chuyển sang hoạt động nhẹ nhàng hơn như đọc sách hoặc vẽ tranh để con thư giãn trước

Bé khó ngủ hoặc ngủ không sâu giấc

Có giai đoạn con cứ đến tối là lăn lộn mãi không chịu ngủ, hoặc ngủ được một lúc thì tỉnh dậy khóc. Lúc đó, mình nhận ra rằng có thể ban ngày con đã tiếp nhận quá nhiều kích thích hoặc có điều gì đó khiến con căng thẳng.

Mẹo xử lý

• Trước khi ngủ, mình tắt bớt ánh sáng, kể chuyện và xoa lưng nhẹ nhàng để giúp con thư giãn.
• Hạn chế các hoạt động quá kích thích (chạy nhảy, xem điện thoại) trước giờ đi ngủ.

Bé có những hành vi lặp đi lặp lại như cắn móng tay, mút tay

Khi căng thẳng, con thường tìm cách tự trấn an bản thân bằng những hành động như cắn móng tay, kéo áo, vò đầu, hoặc mút tay nhiều hơn bình thường.

Mẹo xử lý

• Thay vì ngăn cản ngay lập tức, mình quan sát xem có điều gì đang khiến con lo lắng.
• Nếu con tiếp tục làm, mình nhẹ nhàng hướng con sang một hành động khác như bóp bóng mềm hoặc chơi với đất nặn để giảm căng thẳng.

2. Nguyên nhân khiến bé bị căng thẳng

Sau khi để ý, mình thấy rằng trẻ nhỏ có thể căng thẳng vì nhiều lý do khác nhau. Một số nguyên nhân mà mình từng gặp ở con là:

• Thay đổi môi trường: Đi học mẫu giáo, gặp người lạ, thay đổi nếp sinh hoạt.
• Bị ép buộc làm điều không thích: Ăn một món mới, bị bắt chia sẻ đồ chơi khi con chưa sẵn sàng.
• Quá tải thông tin: Xem tivi hoặc tiếp xúc với nhiều thứ mới lạ trong một ngày.
• Cảm thấy bị bỏ rơi: Những hôm mình bận rộn hơn, con dễ cáu gắt vì muốn được mẹ chú ý nhiều hơn.

3. Cách giúp bé giảm căng thẳng

Ôm con và tạo không gian an toàn

Khi con căng thẳng, một cái ôm chặt có thể giúp con cảm thấy an toàn ngay lập tức. Mình hay xoa lưng con và nói: “Mẹ ở đây, con cứ bình tĩnh nhé!”. Nếu con chưa muốn nói ngay, mình cứ ôm con im lặng một lúc, để con tự cảm thấy được an toàn.

Chuyển hướng sang hoạt động thư giãn

Khi thấy con căng thẳng, mình sẽ gợi ý một hoạt động nhẹ nhàng như vẽ tranh, chơi đất nặn hoặc thả bóng vào nước. Có lần mình đưa con ra sân chơi, con được chạy nhảy thoải mái và tự nhiên vui vẻ trở lại.

Dạy con cách nói ra cảm xúc

Mỗi tối trước khi ngủ, mình có thói quen hỏi: “Hôm nay con có chuyện gì vui không? Có gì làm con buồn không?”. Lúc đầu con chưa quen, nhưng dần dần con bắt đầu kể về những điều làm con không vui, và mình có thể giúp con giải quyết tốt hơn.

Cho con tiếp xúc với thiên nhiên

Nếu con bị căng thẳng vì ở nhà cả ngày, mình sẽ đưa con ra ngoài đi bộ, ngắm cây cối, nghe tiếng chim hót để giúp con thư giãn. Không khí trong lành giúp con dễ chịu hơn mà không cần phải “bắt” con bình tĩnh lại.

4. Kết luận

Qua hành trình này, mình nhận ra rằng bé cũng có cảm xúc riêng như người lớn, chỉ là con chưa biết cách diễn đạt. Khi con bị căng thẳng, điều quan trọng nhất không phải là ép con vui lên ngay lập tức, mà là tạo ra một không gian an toàn để con tự nhiên bộc lộ cảm xúc.

Bài học lớn nhất mình rút ra: Hãy là nơi con có thể dựa vào, thay vì chỉ là người ra lệnh hay sửa sai cho con. Hy vọng những chia sẻ này sẽ giúp các mẹ hiểu con hơn và giúp bé vượt qua căng thẳng một cách nhẹ nhàng.