Một ngày có biết bao nhiêu điều khiến mẹ mệt mỏi, và rồi mẹ lại phải thêm lo lắng khi thấy con gào khóc, ném đồ, không chịu hợp tác… Nhưng mẹ ơi, những lúc con “không nghe lời” - đôi khi chẳng phải vì con hư hay bướng bỉnh, mà chỉ là con chưa thể nói ra điều mình muốn, chưa thể diễn tả điều mình thấy thôi mẹ ạ.

Con vẫn đang học cách lớn lên - theo cách riêng của mình.

Có lẽ con chỉ mong mẹ có thể chậm lại một chút, dịu dàng hơn một chút… để ta cùng hiểu nhau hơn, được không mẹ?

“Sao con lại bướng bỉnh thế nhỉ?”

“Hôm nay con hư quá, sao cứ gào mãi vậy?”

“Sao con lại hất tung món ăn mà mọi khi con rất thích?”

Hẳn mẹ đã từng không ít lần tự hỏi “mình đã sai ở đâu?” hay “tại sao tự dưng con trở nên bướng bỉnh như vậy?” phải không?

Nhưng mẹ đã bao giờ thử dừng lại một chút và đặt lại câu hỏi, rằng: “Phải chăng đằng sau những hành động tưởng chừng ‘khó chịu’ ấy, con chỉ đang cố gắng nói với mẹ điều gì đó - theo cách riêng của một đứa trẻ chưa biết dùng lời?”.

1. Khi trẻ chưa biết nói, hành vi là cách duy nhất để “lên tiếng”

Khác với người lớn có thể diễn đạt mọi điều bằng lời nói, trẻ nhỏ - đặc biệt là trong giai đoạn chưa biết nói - không có cách nào rõ ràng để thể hiện cảm xúc và nhu cầu của mình.

Những gì ta nhìn thấy là hành vi khóc, hét, la, ném đồ, vùng vằng… nhưng thực chất, đó chính là cách con đang cố gắng “nói” với thế giới điều gì đó.

• Gào khóc - có thể là vì con đang mệt, đói, sợ, quá tải, hoặc chỉ đơn giản là con không thể kiểm soát cảm xúc.
• Ném đồ - có thể con muốn khám phá âm thanh, lực, phản ứng của người lớn, hoặc đơn giản là… con đang chán.
• Không hợp tác, vùng vằng - có thể con đang bực vì bị ngắt dòng chơi, không hiểu lý do phải dừng lại, hoặc vì con muốn được lựa chọn theo cách riêng mình.

Với người lớn, những phản ứng đó dễ bị quy là “bướng bỉnh”, “không nghe lời” hay “làm nũng”. Nhưng với con, đó không phải là sự chống đối có chủ đích, mà chỉ là biểu hiện tự nhiên nhất của một đứa trẻ còn đang học cách tồn tại trong thế giới rộng lớn này.

Mẹ ơi, con không hề cố ý khiến mẹ mệt mỏi đâu. Con chỉ chưa biết cách diễn đạt điều con cần. Thay vì gán nhãn “bướng bỉnh” hay “trẻ hư”, hãy thử tạm dừng - hít thở - và quan sát:

• Con đang thực sự cần điều gì?
• Cảm xúc nào khiến con hành xử như vậy?

Vì chỉ khi mẹ hiểu được tiếng nói sau hành vi của con, mẹ mới có thể dạy con điều hay - không phải bằng mệnh lệnh, mà bằng sự thấu cảm và đồng hành.

2. “Không nghe lời” - hay chỉ là “chưa kịp hiểu lời”?

Nhiều khi, sau vài lần “trộm vía” con thật ngoan và hợp tác, chúng ta vô thức kỳ vọng con sẽ luôn như vậy. Nhưng rồi bỗng một ngày, khi con gào khóc, vùng vằng không chịu làm theo điều bố mẹ nói, chúng ta lại cuống lên và nghĩ rằng: “Con bướng quá rồi!”.

Mẹ ạ, thực ra, con vẫn là một đứa trẻ đang học lớn từng ngày. Những kỹ năng như nghe hiểu - xử lý - đáp ứng lời nói của người khác, vốn là điều người lớn đã quen từ rất lâu, thì với con, vẫn là điều vô cùng mới mẻ.

Làm sao một đứa trẻ còn chưa gọi tên được cảm xúc của mình lại có thể nhanh chóng “nghe lời” như người lớn mong đợi?

Mình từng đánh vật với Vừng mỗi lần cần lau mặt hay đưa đi tắm. Con thường phản ứng rất dữ dội và… không có chút ý muốn hợp tác. Nhưng sau khi thử dừng lại quan sát, mình nhận ra: không phải con đang hư hay bướng bỉnh, con chỉ đang mải mê trong thế giới riêng của mình - nơi con đang khám phá, tập trung, tò mò. Và việc bị kéo đi đột ngột khiến con cảm thấy chẳng vui chút nào.

Thế là, mình chọn thay đổi cách tiếp cận.

Mình thôi tỏ ra cáu gắt và ra lệnh cho con, thử cùng con ngồi xuống ngang tầm, hỏi về điều con đang hứng thú, rồi từ từ tham gia vào trò chơi - vừa chơi, vừa lồng ghép các hành động cần thiết như lau mặt, cởi đồ, đi tắm… bằng những cử chỉ nhẹ nhàng và bài hát vui vẻ.

Kết quả thật bất ngờ! Từ giãy nảy, khóc lóc, Vừng dần cảm thấy thích thú hơn vào giờ tắm, thậm chí mong ngóng và nhún nhảy mỗi khi được sà vào chậu tắm nghịch nước.

Nhiều lúc, không phải con đang “không nghe lời”, mà chỉ là con chưa hiểu mình phải làm gì, hoặc chưa sẵn sàng rời khỏi điều con đang say mê.

Những lúc như vậy, bố mẹ hãy thật dịu dàng bước vào thế giới của con trước nhé! Con hứa với bố mẹ, bằng tình yêu và sự tin tưởng vô giá ấy, con sẽ có thêm can đảm và tự tin để bước ra cùng bố mẹ ngay sau đó thôi.

3. Điều con cần không phải là “dạy bảo”, mà là “hiểu và dẫn dắt”

Thay vì tự hỏi “Làm sao để con biết nghe lời?”, tại sao chúng ta không thử hỏi ngược lại: “Làm sao để con được lắng nghe?”.

Bởi suy cho cùng, ai trong chúng ta cũng mong có một người chịu chậm lại để hiểu mình - dù là người lớn hay đứa trẻ nhỏ.

Con chưa đủ khả năng diễn đạt rõ ràng điều mình muốn, nên cách con “trả lời” thường là hành động - mà đôi khi bị hiểu sai thành “chống đối”, “không nghe lời”.

Nếu bố mẹ đổi cách tiếp cận một chút thôi, con sẽ dần hợp tác hơn mà không cần ép buộc. Mỗi ngày, mẹ có thể thử:

• Thay vì ra lệnh, hãy rủ con cùng làm.
  • Ví dụ: “Đi tắm ngay!” → “Mẹ con mình cùng đi tắm cho bạn vịt nhé!”.
  • Cách này giúp con thấy vui vẻ, chủ động và được tham gia thay vì bị cưỡng ép.
• Thông báo trước các hoạt động, để con có thời gian chuyển đổi và chuẩn bị tâm lý.
  • Ví dụ: “5 phút nữa mình sẽ dọn đồ chơi để ăn cơm nhé!” - thay vì đột ngột bế con đi khi con đang chơi.
  • Cách này giúp con có sự chuẩn bị để tự sắp xếp cuộc chơi của mình, đồng thời cảm thấy được tôn trọng thời gian riêng.
• Quan sát cảm xúc của con và giúp con gọi tên điều con đang trải qua.
  • Ví dụ: “Con buồn vì chưa chơi xong phải không?”, “Con đang cáu vì cái khối gỗ không xếp được đúng không?”.
  • Cách này giúp con dần học được cách nhận diện và điều chỉnh cảm xúc thay vì bùng nổ hoặc bướng bỉnh.

Làm cha mẹ là một hành trình đầy thách thức. Đôi khi thật khó để luôn nhẹ nhàng, nhất là khi mẹ còn cả trăm việc đang chờ. Nhưng mẹ ơi, con cũng đang cố gắng mỗi ngày để hiểu mẹ và trò chuyện với mẹ nhiều hơn. Chỉ cần mỗi ngày một chút, cùng nhau mình sẽ làm được, phải không mẹ?

Kết

Một ngày có bao nhiêu việc phải lo toan, lại thêm tiếng con khóc lóc, ném đồ, bướng bỉnh… đôi khi cũng khiến mẹ thật mệt mỏi, phải không?

Nhưng mong mẹ hiểu rằng: đằng sau mỗi hành vi khó chiều ấy là một lời nhắn nhủ nhỏ con đang cố nói ra, theo cách vụng về mà con biết.

Chỉ cần mẹ chậm lại một nhịp, quan sát kỹ hơn một chút, mẹ sẽ thấy: đằng sau đứa trẻ “không chịu nghe lời” ấy là cả một bầu trời nỗ lực - một trái tim nhỏ bé đang cố gắng hết mình để kết nối với mẹ.

Các con sinh ra không phải để chống đối. Các con sinh ra là để được yêu, được hiểu và được đồng hành một cách dịu dàng nhất có thể.

Mỗi lần mẹ dừng lại, lắng nghe con một cách thật dịu dàng, chính là lúc mẹ gieo cho con những hạt mầm đầu tiên của sự thấu cảm - thứ sẽ nảy nở thành lòng tin, lòng tự trọng và sự tử tế của con trên hành trình trưởng thành đầy thử thách.

Cùng con, cố gắng hơn một chút mỗi ngày mẹ nhé!